توضیحات
حسام نقرهچی
نویسنده، مترجم و پژوهشگر نظریه ادبی و معرفت‌شناسیِ علوم انسانی، دکترای ادبیات تطبیقی و فرانسه از دانشگاه سوربن نوول، مدرس سابق نظریه ادبی در دانشگاه سوربن نوول.
مازوخیسم، قرارداد، جامعه
بازخوانی ژیل دلوز از آثار زاخر مازوخ دستِ کم سه هدفِ اصلی را تعقیب می‌کند: برجسته کردنِ تمایز تقلیل‌ناپذیری که در سطوح گوناگونْ هرگونه پیوند و هم‌دستی بین سادیسم و مازوخیسم را ناممکن می‌کند، بازخوانیِ در آنِ واحد ستایش‌آمیز و انتقادیِ تحلیل روانکاوانه از این دو انحراف و زمینه‌سازی برای درک فضایِ اجتماعی مدرن در ارتباط با سادیسم و مازوخیسم که به واسطۀ مفاهیمی چون «قرارداد»، «قانون» و «نهاد» در سطح ژرف‌ساخت قرار گرفته اند. بازیِ دلوز، در این لحظۀ خاص از تاریخِ اندیشۀ اروپایی ـ یعنی اوایل دهۀ 1960 ـ بازیِ ساده‌ای نیست.
گرچه بیشتر متفکران فرانسوی در آن زمان دربارۀ ساد سخن می‌گویند، اما پیش کشیدنِ بحثِ مازوخ صرفاً نشان دادنِ روی دیگرِ سکه نیست؛ زیرا دستِ آخر طبقِ ارزش‌های فرهنگِ رایج میل به استیلا قابلِ درک‌تر از درکِ میل به بردگی است. اما آنچه برای دلوز در مازوخیسم جذاب است، در وهلۀ نخست، میلِ به بردگی نیست. دلوز به رمان‌ها و داستان‌های زاخر مازوخ باز می‌گردد تا از خلال آن‌ها مفهومی چون «انکار» را پُررنگ کند. برای این کار تکیه به فروید لازم است. فتیشیسمِ نهفته در دلِ مازوخیسم به کمک فروید چون انکارِ اختگیِ مادر درک می‌شود. اما دلوز بلافاصله باقیِ خوانش فروید را معکوس می‌کند: زنِ شلاق به دست در داستان‌های مازوخ استعارۀ پدر نیست که زیرِ نقابی زنانه مخفی شده، بلکه پدرْ آن کسی است که شلاق می‌خورد و به این شکل نامش، قانونش و حتی حضورش در سطح نمادین «انکار» می‌شود.
اما گویی دلوز تحلیل خود را تا نهایت پیش نمی‌برد. اگر سوژۀ مازوخیست نام و قانونِ پدر را انکار می‌کند، آیا باید کنش او را نوعی چالش برای نظمِ موجود دانست؟ دلوز با تاکید بر مفهوم «قرارداد» در نوشته‌ها و زندگیِ واقعیِ مازوخ نامِ مازوخیستِ بسیار مشهورتر و قدیمی‌تری از زاخر مازوخ را به ذهن متبادر می‌کند: ژان ژاک روسو. آیا نسبتی بین قرارداد در شکلِ مازوخیستیِ آن و قرارداد اجتماعی وجود دارد؟ دستِ کم این هست که در نوشته‌های مازوخ نیز قراردادی که هیچ مشروعیتی جز با تکیه بر توافقِ متقابلِ بینِ دو نفرِ در گیر در آن ندارد، مبنای مشروعیت «قوانینِ» حاکم بر رابطه می‌شود. اما آیا این تأکید بر قرارداد دلوز را از دیدنِ سطحِ انقلابی سوژۀ مازوخیست، از درکِ این که مازوخ دقیقاً چگونه در تقابلِ با نام و قانون پدر قرار می‌گیرد، بازنمی‌دارد؟
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.