شماره ۰۸ / هیستری از منظر روان‌کاوی فرویدی-لکانی

مقدمه‌ای بر هیستری ^[۱]Hysteria از ریشه‌ی لاتینی Hystera/ ustera  رحم مادر.

مفهوم بیماری هیستری بسیار پیشین است و به هیپوکراتس^[۲]Hippokrates باز می گردد. توصیف هیستری تروماتیک^[۳]Traumatic توسط شارکو^[۴]Jean-Martin Charcot (1825-1893) و کشف سبب شناسی^[۵]Aetiology روانی هیستری به موازات سرآغاز نظریه پردازی روان‌کاوی^[۶]Psychoanalysis و کشف مفاهیم بنیادین آن نظیر ضمیر ناآگاه^[۷]The Unconscious، پس رانش^[۸]Repression، انتقال^[۹]Transference، مقاومت^[۱۰]Resistance، همسان سازی^[۱۱]Identification، خیال ورزی^[۱۲]Phantasy ، تعارض^[۱۳]Conflict دفاعی و مانند آن  پیش می رود و بنیان گذار این نظریه، زیگموند فروید^[۱۴]Sigmund freud (1856-1939) ، در حوزه‌ی روان‌نژندی^[۱۵]Neurosis یکی از دو شکل اصلی آن را روان نژندی هیستریایی می نامد. هم چنین سنخی از روان نژندی را که نشانه ی بارز بیماریش هراس^[۱۶]Phobia(فوبی) است، در پیوند با ساخت هیستری قرار می دهد و آن را هیستری اضطرابی^[۱۷]Anxiety Hysteria می نامد. فروید در تحلیل هانس کوچک(تحلیل هراس یک پسر بچه ی پنج ساله، ۱۹۰۹)^[۱۸]Analysis of a Phobia in a five-year-old Boy (Little Hans) نشانگان فوبیایی را تحت این عنوان، هیستری اضطرابی، می آورد و در پیوند با آن از هیستری تبدیلی^[۱۹]Conversion hysteria سخن می گوید، که مشخصه اش را چیرگی نشانه های تبدیلی تعیین کرده است. فروید بر شباهت ساختاری این دو نوع هیستری تاکید می ورزد. در کارهای نخستین فروید، این اصطلاح هیستری تبدیلی دیده نمی شود، چرا که ساز و کار دفاعی تبدیل(به تعبیر فروید، پرش از امر روانی به اینرواسیون^[۲۰]Innervation تنانه، از منظر اقتصادی^[۲۱]Economic، جدایی لیبیدو^[۲۲]Libido از تصور^[۲۳]Idea (Vorstellung) در روند پس رانش و جایگزینی انرژی لیبیدویی جداشده در امر بدنی)، هیستری را به طور کلی مشخص می ساخته است.

او در سال های ۱۸۹۴ و ۱۸۹۵ همراه بروئر^[۲۴]Josef Bruer (1842-1925) در تبیین دفاع هیستری، دو شکل هیستری را از هم متمایز می سازد: هیستری هیپنوییدی^[۲۵]Hypnoid hysteria وهیستری احتباسی^[۲۶]Retention hysteria(وقتی عواطف^[۲۷]Affects به خاطر شرایط نا مناسب بیرونی نتوانند برون ریزی شوند.).

این دفاع در برابر تصورهایی است، که عواطف سرشار از نالذتی^[۲۸]Unpleasure را فرا می خوانند. زمانی که فروید دریافت، دفاع در هر هیستریی نقشی ایفا می کند، دیگر از این اصطلاح بهره نجست.

بعدتر فروید تشخیص داد، که تعارض ناآگاهانه به عنوان علت اصلی هیستری دیده می شود. این گزاره ی او:”هیستریک از خاطره ها رنج می برد”(از یادمان^[۲۹]Memory های ناآگاه فراموش شده ای که با عاطفه ای نیرومند در پیوندند) از طریق معنای محورینی که به زندگانی خیالین و واقعیت روانی^[۳۰]Psychic reality بیمار داد، دامنه ی وسیع تری یافت. از این منظر تبدیل نیز به مثابه ی ارضای میل^[۳۱]Wish ناآگاهانه و جنسانیت^[۳۲]Sexuality دوران کودکی(نا کامی در انحلال عقده ی ادیپ ^[۳۳]Oedipus Complex و ناچیرگی بر اضطراب اختگی^[۳۴]Castraion Anxiety) به عنوان تعارضی مرکزی مورد توجه قرار گرفت.

پس ازجنگ جهانی دوم اصطلاح هیستری تبدیلی با رواج پزشکی روان تنی^[۳۵]Psychosomatic Medicine بر بنیاد روان کاوی که کسانی چون فرانز آلکساندر^[۳۶]Franz Alexander (1891-1964) و آلکساندر میچرلیش^[۳۷]Alexander Mitscherlich (1908-1982) آن را رشد دادند، وزن ویژه ای پیدا کرد.

در فرانسه جنبش سورئالیستی^[۳۸]Surrealism اصطلاح “زیبایی متلاطم”^[۳۹]Beuté convulsive را مطرح ساخت، تا هیستری را به مفهوم تصویری هنر نوین بدل سازد، گاولتیر^[۴۰]Jules de Gaultier (1858-1942) از بوواریسم^[۴۱]Bovarism(برگرفته از بن مایه ی رمان مادام بوواری^[۴۲]Madame Bovary نوشته ی گوستاو فلاوبر^[۴۳]Gustav Flaubert (1821-1880)) سخن گفت و سندرم مادام بواری عنوان گردید، که روان نژندی نرگسانه^[۴۴]Narcissistic ای با گرایش مالیخولیایی^[۴۵]Melancholia و درون مایه ای شدیدا هیستریک را مشخص می سازد.

ژاک لاکان^[۴۶]Jacques Lacan (1901-1981) این اصطلاح را در گزارش بیمارش امه^[۴۷]Aimée (Marguerite Anzieu) به کار بست. بعدتر او به ساخت هیستری در ساختار روان نژندی توجه خود را معطوف داشت و در سمینار سال های ۱۹۵۵ و ۱۹۵۶ عنوان کرد، که در هیستری پرسش معطوف به جایگاه جنسیتی سوژه^[۴۸]Subject است:”من زنم یا مردم؟”، “زنی بودن چیست؟”. او بر این باور بود، که ساختار اشتیاق^[۴۹]Desire به مثابه ی اشتیاق دیگری بزرگ^[۵۰]Other، در هیستری آشکارتر از همه ی ساختارهای بالینی دیگر است. وی پیوسته از زوایای مختلف به این مفهوم پرداخت. در درمان روان کاوانه نیزضروری دید آنالیزان هیستریزه شود. البته باید بین ساختار بالینی هیستری و گفتمان هیستریک^[۵۱]The hysteric’s Discourse در آثار لاکان تمایز قائل شد، گفتمانی(یکی از چهار گفتمان: ارباب، دانشگاهی، هیستریک و روان کاو^[۵۲]Master, University, Hysteric and Analyst) که شکلی ویژه از ارتباط اجتماعی را بیان می دارد و به تعبیری، هیستوری^[۵۳]History هیستری است.

در این ویژه نامه سمینارهای کلود نوئل پیکمان^[۵۴]Claude-Noële Pickmann در پیوند با هیستری و ترجمه ی یکی از مقالات او را می خوانید.

او یکی از شناخته شده ترین چهره های روان کاوی لاکانی است که در فرانسه و کشورهای مختلف دیگر به آموزش روان کاوی لاکانی می پردازد و از اعضای انجمن فضای روان کاوانه^[۵۵]Espace Analytique و بنیاد روان کاوی اروپا^[۵۶]La Fondation Européenne pour La Psychanalyse است.

این سمینارها با همکاری “انجمن روان پژوهان”، انجمن “فضای روان کاوانه”، “بنیاد اروپایی روان کاوی” ، درفرانسه و مرکز خدمات روان شناختی سیاووشان در ایران در پاییز و زمستان ۹۹ در سیاووشان برگزار شد.  شایان ذکر است، برای ترجمه ی همزمان آقایان دکتر حسن مکارمی و دکتر نادر آقاخانی از انجمن روان پژوهان و برای مدیریت هماهنگی سمینار ها در فرانسه جناب آقای دکتر هوشنگ گیلیاردی رییس انجمن پزشکی و روان کاوی فرانسه همکاری داشتند.

منابع:

۱) Studies on Hysteria, (1895), Sigmund Freud.

۲) Fragment of an Analysis of a case of hysteria, (1905), Sigmund Freud.

۳) The language of Psychoanalysis, (1973), J. Laplanche & J. -B. Pontalis.

۴) An introductory dictionary of Lacanian Psychoanalysis, (1995), Dylan Evans.

۵) Dictionary of psychoanalysis, (1998), Elisabeth Roudinesco, Michel Plon.

۶) http://www.Lacaninireland.com

درخواستهای عمومی

هیچ درخواستی وجود ندارد.