معاینات و غربالگری‌های سلامتی، سالیانی است که در دستور کار تمامی متخصصان و نهادهای معتبر سلامتی می باشد.
تقریبا اکنون هیچ متخصص، مجموعه و فردی نیست که با غربالگری نوزادان قبل و بعد از تولد مخالفتی داشته باشد و آینده و کیفیت زندگی نوزاد تازه به دنیا آمده و خانواده وی را وابسته به انجام این غربالگری ها نداند. همگان جهت این مهم، احساس مسئولیت می‌کنند و در انجام غربالگری‌ها حساس و پیگیرند. غربالگری در هر سنی به خصوص در میانسالی و کهنسالی نیز با همان منطقِ قابل قبولی توصیه می‌شود که در مورد نوزادان صادق است.
در ادامه به برخی دلایل و نگرانی‌های خاصی که باعث می‌شود نسبت به انجام توصیه‌های غربالگری بی توجهی شود پرداخته‌ایم.
- اهمیت محافظت ازگوهر سلامتی و و به رسمیت شناختن احتمال آسیب پذیری:
- این واقعیت عبرت برانگیزی است که سلامتی هیچ وقت یک داشته ارزشمند نبوده تا زمانی که بیماری از راه برسد اما داشتن احساس آسیب پذیری متوسط همیشه باعث مراقبت از خود می‌شود. سلامتی وضعیتی دائمی نیست بلکه وضعیتی است که احتیاج به نگهداری دارد.
- خیلی از ما اینگونه تصور می‌کنیم که سالم هستیم و احتیاجی به غربالگری نداریم. مشکلات رایج سلامتی می توانند در سکوت و بدون علامت خاصی ایجاد می‌شوند و در صورت عدم کنترل به عوارض جدی تبدیل خواهند شد. بنابراین ، اگر سالم هستید ، نگهداری از آن نیازمند توجه و صرف زمان و هزینه است.
- بیماری تنها خود فرد را درگیر نمی‌کند بلکه خانواده را نیز متاثر می‌کند. مراقبت از سلامتی خود به نوعی مراقبت از خانواده نیز می‌باشد.
- اهمیت تشخیص زودهنگام:
- بسیاری از بیماری های جدی در مراحل اولیه تشخیص با درمانهای ساده ای قابل کنترل هستند و به احتمال بالایی درمان موفقیت آمیز خواهد بود.
- هزینه غربالگری های تشخیصی اگر چه می تواند عدد قابل توجهی باشد اما با اطمینان بیشتر از هزینه درمان بیماری ارزان تر است.
- اجتناب از درد و ناراحتی:
- برخی آزمایش‌ها و غربالگری ها دردناک هستند من چرا باید خود را در شرایط ناخوشایند قرار بدهم؟ بله برخی از غربالگری‌ها دردناک هستند اما بین یک ساعت تا نهایتا فردای آن روز درد تمام خواهد شد و کاملا حالتی گذرا است. بخش بزرگی از درد، قبل از متحمل شدن آن و در ذهن ما ایجاد می شود مانند دردی که قبل از مراجعه به دندانپزشکی آن را احساس می‌کنیم. درد حالتی گذرا است برای حالتی موقت از رسیدن به مقصد که همانا حفظ و ارتقا سلامتی است چشم پوشی نکنید.
- ترس از اشتباهات پزشکی:
- ترس از اشتباهات پزشکی که موجب تولید صدمه شود. اشتباه پزشکی امری اجتناب ناپذیر است اما مانند خط هوایی که شما برای سفر آن را انتخاب می کنید می‌تواند درصد ریسک را پایین بیاورید اما هرگز نمی‌توان آن را به صفر برسانید. مشورت از پزشکان معتمد می‌تواند شما را برای مناسب ترین مسیر آماده کند.
- محدودیت زمانی مانعی برای رسیدگی به سلامتی:
- در برخی موارد محدودیت زمان، ما را از انجام غربالگری ها باز می‌دارد. همه ما به صورت منطقی اهمیت به سلامتی را موضوع مهمی می دانیم اما چنانچه به رفتار خود نگاه کنیم متوجه می‌شویم که در واقع، مسائل کم اهمیت تری نسبت به مراقبت از سلامتی را اولویت قرار می‌دهیم. بیشتر غربالگری ها ۳۰ دقیقه تا یکساعت زمان می برند. این زمانی است که ممکن است هر روزه صرف دیدن برنامه ای خاص یا وقت گذراندن در فضای مجازی کنیم.
- آیا روش های غربالگری غیر معمول هستند؟
آشنایان من در همین سن هیچ کدام از این غربالگری‌ها را انجام ندادند.
- روش های غربالگری که توسط متخصصین شما پیشنهاد داده می‌شوند با در نظر گرفتن سن، سبک زندگی و سابقه بیماری، سابقه ژنتیکی، نوع سبک زندگی، ویژگی های بدنی و … توصیه می شود. در هر سنی انجام غربالگری ها برای حفظ سلامتی بسیار مهم هستند و چنانچه فردی آن را انجام نداده و دچار بیماری نشده است مانند فردی است که هنگام رانندگی کمربند ایمنی خود را نبسته و دچار حادثه ای هم نشده است. در این صورت می توان گفت که وی فردی خوش شانس بوده اما با نبستن کمربند، خود را در معرض خطر بزرگی قرار داده است.
- روش های غربالگری می توانند بیماری های خفته را بیدار کنند و تحریک و تحت فشار قرار دادن بدن ممکن است بیماری را فعال کند.
- برای غربالگری‌ها معمولا از روشهای ساده ، کم هزینه ، کم خطر ، غیرتهاجمی و با دقت بالا استفاده می‌شود . برای مثال سونوگرافی یک روش تشخیصی کاملا بی‌خطر و غیر تهاجمی می‌باشد . همچنین ماموگرافی یک روش غیرتهاجمی با حداقل اشعه است که برای سلامت فرد بی‌ضرر است .
- روشهایی مانند کلونوسکوپی و نمونه برداری و … نیز با خطر بسیار کمی همراه است و هیچ کدام از این روشهای تشخیصی غربالگری نه تنها خطری برای فعال شدن بیماری را ندارند بلکه حین انجام برخی از این روشها امکان درمان بیماری در مراحل اولیه وجود دارد . ( مانند امکان برداشت پولیپ‌های روده طی کلونوسکوپی غربالگری و پیشگیری از پیشرفت پولیپ به سمت سرطان )
برخی از امتناع‌ها مانند امتناع از کولونوسکوپی (CRC screening) دلایل اختصاصی هم دارد این دلایل اختصاصی شامل موارد زیر هستند:
- کولونوسکوپی یک روش غربالگری معمولی و متعارف از سن ۴۵ سال به بالا و بر اساس تشخیص متخصص داخلی بین ۲ تا ۱۰ سال می‌بایست تکرار شود. این تصور که این روش غربالگری غیر متعارف می‌باشد ناصحیح است و جزء مهمی از غربالگری‌های پزشکی می‌باشد.
- ترس از تحمل درد در هنگام کولونوسکوپی ترسی رایج است اما در نظر داشته باشید که شما در حین انجام کولونوسکوپی هشیار نخواهید بود که البته این با دریافت بیهوشی کامل متفاوت است و شما صرفا در خوابی سبک خواهید رفت و چیزی را حس نمی‌کنید.
- احساس چندش از در معرض “مدفوع” قرار گرفتن: آمادگی های قبل از کولونوسکوپی ناحیه روده را کاملا پاک سازی می‌کند و همچنین رعایت پروتکل های بهداشتی برای انجام کولونوسکوپی تماما شما را از قرار گرفتن در این وضعیت دور می‌کند. حتما این احساس را با تیم درمانی خود مطرح کنید تا به آن رسیدگی مناسبی شود.
- انزجار از ورود جسم خارجی به بدن (ناشی از قرار دادن اشیا در مقعد) و احساس خجالتی که می‌توان از این موضوع داشت. این حالت به صورت طبیعی برای همه وجود دارد بخصوص برای آقایان که چنانچه بدانیم این موضوع به صورت طبیعی وجود دارد و همگانی است می‌توان با مطرح ساختن آن با پزشک برای آن چاره ای اندیشید. لازم نیست به صورت مستقیم در مورد این ماجرا صحبت کنید کافی است به پزشک خود بگویید که با انجام این کار راحت نیستم تا دلیل امتناع شما را بدانند و ترتیب مناسبی برای حل آن در نظر گیرند.
- ترس از تشخیص بد خیمی برای هر فردی می‌تواند باعث شود که تمایل خود برای دانستن را به تعویق بیندازد و احساس می کند با عدم اطلاع از بیماری به صورت ذهنی شانس ابتلا را در خود کاهش دهند. اما این روش تنها موجب رشد و پیشرفت بیماری خواهد شد و این در صورتی است که تشخیص زودهنگام امکان و احتمال درمان هر بیماری و حتی بیماری های بدخیم را بسیار بالا نگه می‌دارد.
- ترس از آلوده شدن و مبتلا شدن به بیماری‌هایی مانند ایدز. این ترس از بی اعتمادی نسبت به رعایت پروتکل‌های بهداشتی بخصوص از سمت کادر غیر از پزشکان ناشی می‌شود. مراکز معتبر رعایت پروتکل‌های بهداشتی را جزء مهمی از طب فرایندهای تشخیصی خود می‌دانند.
منابع
Resa M. Jones, Kelly J. Devers, Anton J. Kuzel, and Steven H. Woolf, Patient-Reported Barriers to Colorectal Cancer Screening .A Mixed-Methods Analysis/available on: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2946825/
Shalanda A. Bynum, Jenna L. Davis, B. Lee Green, Ralph V. Katz/ Unwillingness to participate in colorectal cancer screening: Examining fears, attitudes, and medical mistrust in an ethnically diverse sample of adults 50 years and older/ Am J Health Promot. 2012 ; 26(5): . doi:10.4278/ajhp.110113-QUAN-20.
Shih-Ying Chien , Ming-Chuen Chuang and I-Ping Chen / Why People Do Not Attend Health Screenings: Factors That Influence Willingness to Participate in Health Screenings for Chronic Diseases/ Int. J. Environ. Res. Public Health 2020, 17, 3495; doi:10.3390/ijerph17103495/ available on : www.mdpi.com/journal/ijerph
این یادداشت اولین بار در بان کلنیک و برای بهجویان این مجموعه نوشته شده است و اکنون با ذکر نام این مجموعه در اختیار هموطنان قرار می‌گیرد.
